Монгол улсын ерөнхий сайд У.Хүрэлсүх Монгол улсын засгийн газраас гаргасан цар тахлын үед иргэд болоод аж ахуй нэгжүүдээ дэмжих зорилготой гаргасан шийдвэрүүдээ өчигдөр танилцуулсан билээ. Ерөнхий сайдын уг мэдэгдэлд:
- Монгол Улсын бүх айлуудын цахилгааныг арванхоёрдугаар сарын 1-ээс 2021 оны долдугаар сарын 1-н хүртэл бүх цахилгааны төлбөрийг тэглэхээр болсон.
- 100 метр хүртэл метр квадраттай айл өрхийн арванхоёрдугаар сарын 1-ээс 2021 оны долдугаар сарын 1-н хүртэл дулаан, ус, хогны мөнгийг тэглэхээр болсон.
- Нэг шуудай шахмал түлшний үнийг 75 хувь хүртэл бууруулахаар болсон билээ. Мөн айл өрхүүдээс гадна доорх дурдсан 9 төрлийн үйл ажиллагаанаас бусад салбарт үйл ажиллагаа эрхэлдэг ААН-үүд дээрх хөнгөлөлтөд хамрагдах юм.
9 САЛБАРЫН ЦАХИЛГААН, УС, ДУЛААН, ХОГНЫ МӨНГИЙГ ТЭГЛЭХГҮЙ
Засгийн газрын шийдвэрийн дагуу цахилгаан, ус, хогны мөнгөний хөнгөлөлтөд дараах 9 салбар төлбөрөөс чөлөөлөгдөхгүй:
- Төсөвт байгууллага
- Төрийн болон орон нутгийн өмчит, түүний оролцоотой хуулийн этгээд
- Уул уурхайн олборлох, боловсруулах үйлдвэр
- Банк, банк бус санхүүгийн байгууллага
- Крипто валюттай холбогдох үйл ажиллагаа эрхлэгч
- Газрын тосны бүтээгдэхүүн үйлдвэрлэх, импортлох, бөөний болон жижиглэнгийн худалдаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч
- Интернэт, үүрэн холбооны үйл ажиллагаа эрхлэх тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч
- Согтууруулах ундаа, тамхи үйлдвэрлэх тусгай зөвшөөрөл эзэмшигч
- Өнгөт металл болон хар төмөрлөг, цементийн үйлдвэрүүд.
Дээрх хөнгөлөлтөд хамрагдах 123800 аж ахуй нэгж, 900 мянга гаруй айл өрхүүдийн тэглэсэн төлбөрүүдийн санхүүгийн эх үүсвэрийг Эрдэнэт үйлдвэр хариуцах юм. Харин Эрдэнэт үйлдвэрээс ойролцоогоор 650 орчим тэрбум төгрөгийн санхүүжилтийг гаргах шаардлагатай болсон билээ.
Харин засгийн газрын дээрх мэдэгдэлтэй зэргэцээд эрчим хүчний салбарынханы санааг зовоосон нэг асуудал үүсэж гарч ирсэн бөгөөд уг асуудал юу вэ гэвэл иргэд болоод аж ахуй нэгжүүд үнэ төлбөргүй хэрэглэх болсон ус дулаан, тог цахилгааны хэрэглээгээ энгийн үеийнхээсээ хэтрүүлж улмаар эрчим хүч үйлдвэрлэлд хэт их ачаалал үүсгэх вий гэсэн болгоомжлол юм. Дүн өвлийн хүйтэнд улс орон даяараа тоггүй болох аюул нүүрлэж болох учир иргэдийг зөв зохистой байж хэрэглээгээ хянахыг цахим орчинд уриалсан уриалга ар араасаа хөврөх болсон.
Энэ нь нэг талдаа зөв бол нөгөө талдаа иргэд халаалтаа цахилгаанаар шийдэснээр олон жилийн улиг болсон асуудалд эерэгээр нөлөөлж болох талтай. Сайжруулсан шахмал түлш хэрэглээнд нэвтрүүлснээс хойш Улаанбаатар хотын утаа буюу агаарын бохирдол 50 орчим хувиар буурсан гэдэг эерэг дүн гарсан ч нөгөө талдаа нүдэнд харагдах утаа саармагжиж харин агаарт дэгдэх нүдэнд үл үзэгдэх хүхэрлэг хийн хэмжээ эрс нэмэгдэх болсон талаар иргэдийн дунд жиг жуг гэгдэх болсон.
Ураилга хэрэгжих боломжгүй:
Засгийн газраас цахилгааны үнийг тэглэснээр иргэд айл өрхүүд халаалтаа цахилгаан халаагуураар шийдэх боломжтой болох бөгөөд ингэснээр дээрх асуудал шийдэгдэж болох юм.
Хэдийгээр шахмал түлшний үнийг бууруулсан ч иргэд үнс тортогтой зууралдахаас татгалзаж цахилгаан халаагуур хэрэглэхийг зорих нь ойлгомжтой.
Харин энэ тохиолдолд цахилгааны хэт их ачаалал үүсэж цахилгаан түгээх станцуудад асуудал тулгарах өндөр магадлалтай юм. Үүнээс сэргийлэх зорилготой иргэдийг ус цахилгаанаа хэмнэе гэх уриалга цахим орчинд өрнөсөөр байна. Гэвч энэхүү уриалга хэрэгжих эсэх нь тун эргэлзээтэй. Яагаад гэвэл үнэгүй юманд нугасгүй гэдэг шиг ямарч тохиолдолд хүн төрөлхтөн үнэгүй зүйлээс татгалзаж байсан тохиолдол тун ховор. Үнэгүй зүйл гэдэг үнэгүй л байдаг бөгөөд үүнийг томоохон брендүүдийн хямдрал, томоохон худалдааны төвүүдийн хямдралт өдрүүдийн жишээнүүдээс түүнчлэн үнэгүй сургалтууд нэг дээр нэмэх нэг үнэгүй гэх маркетенгийн бодлого хэрхэн амжилтанд хүрдгээс тодхон харж болно. Тэгвэл дээрх уриалгын хувьд иргэдийн ухамсарт найдахаас өөр аргагүй асуудал юм. Харин манай Монголчууд хэмнэх тал дээр хэр ухамсартай ард түмэн билээ ингээд бодохоор хэмнэе гэх уриалга яав ч үр дүнд хүрэхгүй нь тодорхой.
Хэмнэх шаардлагагүй харин ч асуудалтайгаа нүүр тулцгаая:
Хэмнэлт бас дахин хэмнэлт энэ бол санхүүгийн алтан дүрмүүдийн нэг гэвч энэ дүрэм үнэгүй зүйлд огтхон ч нөлөөлдөггүй дүрэм. Үнэгүй зүйлийг яагаад хэмнэнэ гэж, яагаад заавал хэмнэх ёстой гэж, хэмнэхгүй байж болохгүй гэж үү. Хэмнэхгүйгээр хэрэглэвэл эерэг нөлөө гарвал яах билээ. Олон ч жил шийдэж чадаагүй утааны асуудлыг төгс шийдэх хэдхэн аргуудын нэг бол иргэд айл өрх, аж ахуй нэгжүүд халаалтаа цахилгаанаар шийдэх юм. Гэвч манай улсад 100 хувь ингэж шийдэх боломж үгүй. Яагаад гэж үү яагаад вэ гэвэл манай цахилгаан станцуудын үйлдвэрлэж буй цахилгааны хэмжээ дээрх хэрэглээг хангаж чадах хэмжээнд хүрэлцэхгүй болохоор тэр. Харин бид бүүр дотоодоо бүрэн өөрсдийн үйлдвэрлэсэн цахилгаанаар хангаж чаддаггүйн дээр хоёр хөршөөсөө эрчим хүчээ импортоор авдаг. Уг нь шинээр цахилгаан станцууд барьж дотоодоо бүрэн өөрсдийн үйлдвэрлэсэн эрчим хүчээр хангах тухай яригдаж төсөл хөтөлбөрүүд санаачилж байгаа ч өдийг болтол биелэлээ олсон төсөл нэгээхэн ч үгүй. Тавдугаар цахилгаан станц барих, эгийн голын усан цахилгаан станц барих зэрэг төсөл хөтөлбөрүүд ар араасаа ажил хэрэг бололгүй гацсаар өдийг хүрсэн нь харамсалтай.
Мөн үүнтэй адил гацсан нэг төсөл бол Багануурын нүүрсний уурхайг түшиглэн концессийн гэрээгээр баригдах байсан том оврын цахилгаан станц (700 МВт) юм. Уг станцийг барьснаар төвийн бүс, дорнод бүс, говийн бүсийн цахилгаан хангамжийн найдвартай эх үүсвэрийг бий болгох байсан юм. Тэгвэл Монгол Улсын Засгийн газрыг төлөөлж Хөрөнгө оруулалтын газар /хуучин нэрээр/ “Багануур пауэр ХХК-тай 2015 оны 04 дүгээр сарын 01-ний өдөр концессийн гэрээ байгуулсан байдаг. Гэвч уг төсөл хятадын 100 хувийн хөрөнгө оруулалтаар бүтээн байгуулагдаж 2017-2022 оны хооронд барилгын ажил явагдаж үүн дээр ашиглалтын хугацаа-21 жил нэмэгдэж нийт концессын үргэлжлэх хугацаа болох 25 жилийн дараа Монголын талд хүлээлгэн өгөхөөр гэрээнд тусгагдсан. Харин үүнийг хятад компани дангаар эрчим хүчний үнийг тогтоож Монгол улс эрчим хүчний салбараараа хятадын хараат болох аюултай хэмээх эсэргүүцэгчдийн эсэргүүцэлтэй нүүр тулснаар энэхүү төсөл хэрэгжих хугацаа хойшилж гацсан юм.
Цахилгаан эрчим хүчний эрэлт, импортоор худалдан авч буй эрчим хүчний үнэ цаашид өсөж болзошгүй тул тус станцыг барьж, ашиглалтанд оруулснаар хэрэглэгчдийг хямд, найдвартай эрчим хүчний эх үүсвэрээр хангах боломж бий болох боломж бүрдэх байжээ. Энэ мэтчилэн улсын хөгжил дэвшилд шаардлагатай төсөл хөтөлбөрүүдийг гацаасаар байвал бидний Монголчууд утаа тортог үнс нурамнаасаа салж чадахгүй байсаар хэчнээн ч жилийн нүүр үзэхийг таашгүй юм.
Заримдаа хөгжихийн тулд эхлээд уналтын доод цэгтээ хүрэх шаардлага гардаг гэдэг. Тэгвэл тэнэг хүмүүс биеэрээ туулж байж ухаарна гэгчээр үнэгүй тогоо хэтрүүлэн хэрэглэж байж шинээр цахилгаан станц барих шаардлагатай гэдгийг ухаарах ёстой бол улсаас тогны мөнгө дааж байгаа энэ хугацаанд хэрэглээгээ битгий хэмнэ харин ч илүү их хэрэглэ гэж хэлмээр байна. Цэвэрхэн дулаахан өвөлждөг болоход бидэнд дотоодынхоо хэрэглээг бүрэн хангаж чадахуйж эрчим хүчний салбар шаардлагатай харин эрчим хүчний салбарт шинэчлэлт шинэ цахилгаан станц ашиглалт оруулах нь хамгийн зөв шинэчлэлт болох билээ.
